Hypatia Ünlü Matematikçi

Hypatia:
(M.S. 370-415)

Aydınlığın Son Işığı...

Şimdi, epey gerilere giderek İskenderiyeli astronom ve matematikçi
Theon'un kızı Hypatia'yı anlatalım. Bilimi ve zerafeti ile olduğu kadar
güzelliği ile de ünlü olan bu filozof ve matematikçi Grek hanım
Atina'da eğitimini tamamladıktan sonra İskenderiye'ye yerleşmiş ve
orada bir okul açmıştır. Zamanında yaşayanlarca filozof İsidorus'un
karısı olduğu söylenmişse de, bunda bir yanılgı olduğu sanılmaktadır;
çünkü güvenilir yazarlara göre Hypatia hiç evlenmemiştir. Babasından
aldığı sağlam fikir yapısı ile kendisini Platon'un izinde buldu ve
İskenderiye'de Platon, Aristo ve Suda gibi diğer filozoflar üzerine
halka açık dersler verdi. En önemli öğrencisi Synesios'dur. Sonradan
büyük filozof olan bu öğrencisi ona hayranlığını ve ilmine duyduğu
takdirlerini bildiren pek çok mektup yazmıştır. Bu mektuplar felsefe
tarihi kitaplarında bugüne kadar gelmiştir. Buna karşın Damaskios ve
onun hocası İsodoros, Hypatia için filozof olarak büyük takdirlerini
söylerken İskenderiye'deki Platon geleneğinin etkisi altında kalmayıp,
kendi kararını verseydi geometride daha ileri olurdu fikrini ileri
sürmüşlerdir. Sinosios ve Herakles'in yetişmelerinde öğretmenleri
Hypatia'nın üstün gayreti teşekkürle anlatılmaktadır.

Hypatia çeşitli bilim dallarında çalışmıştı; yaratıcı olmaktan çok bir
eleştirmen ve yorumcu (commentator) idi. Astronomik tablolar,
Appolonius konik kesitleri ve Diophant üzerine yorumları vardır.

Hypatia'nın en parlak zamanı Arkadius'un hükümranlığı dönemine, 415'deki trajik ölümü de Arkadius'un halefi devrine rastlar.

Hypatia'nın İskenderiye'de yeni Platonculuğu yansıtan felsefesi,
yaklaşımı bakımından Atina okuluna göre daha araştırmacı ve bilimsel
nitelikteydi, ayrıca Atina okulu kadar mistik eğilimler taşımıyordu.

MÖ 3. yüzyıldan başlayarak altıyüz yıllık bir süre boyunca insanların
İskenderiye'de başlattığı düşünsel ortamdan sonraki baskı, öğrenmekten
korku bütün izleri yok etmiştir. Hıristiyanlıktan sonra filozoflar
takımı Roma hükümdarının himayesinde olmaya devam ettiler ve yeni
eğitim hiçbir şekilde yığınlara mal edilmedi. Hükümdar Julyana
Apostata'nın onlara verdiği koruma, ölümünden on yıl sonra da devam
etti. Hypatia o dönemde ilk Hıristiyanlarca büyük ölçüde putperestlikle
özleştirilen öğrenim ve bilimi simgeliyordu. Bu nedenle İskenderiye'de
Hıristiyanlar ve Hıristiyan olmayanlar arasındaki gerginlik ve
çatışmaların öne çıkan ismi olarak görülüyordu. Eski aydınlanmanın
temsilcisi olan Hypatia, Pitolemais şehrinin putperest valisi
Orestes'in himayesine sığınır, Rahip Cyrillos'un İskendiriye'ye
Başpiskopos olmasından sonra gerginlikler daha artar ve onun
yandaşlarının oluşturduğu bir kitle tarafından sokakta araba altında
linç edilir.

Önceleri Makedonyalılar, sonra Romalı askerler, Mısırlı rahipler, Yunan
aristokratları, Fenikeli denizciler, Yahudi tacirler, Hindistan ve
Güney Sahra'dan gelen ziyaretçiler İskenderiye'nin parlak döneminde
büyük bir uyum içinde yaşamışlardı. Büyük İskender'in kurduğu bu şehrin
muhteşem bir kütüphanesi ve buna bağlı bir müzesi vardı. Bilim ve
düşünce ürünleri burada çiçek açmıştı; pek çok bilim adamının yanında
İskenderiyeli Theon ve kızı Hypatia da bu kütüphaneye devam edenler
arasındaydı. Bu kütüphane de fanatikler tarafından yakılmıştır.