Şubat 1990’da Adobe firması, Photoshop 1.0’ı piyasaya sürmüştü.
Dönüp
şöyle geriye baktığımızda 1990 dün gibi geliyor. Ancak Photoshop’un
günümüzde geldiği noktaya bakınca geçen zamanın hayatımızda ne gibi
farklar yarattığını, ne çok yenilikler katmış olduğunu görebiliyoruz.
Dosyamızda, dünya standardı olarak grafik tasarımın yakın tarihine
damgasını vuran Photoshop’un, 1.0 sürümünden bu yana süregelen
yeniliklerinin yanı sıra, yazılımın geçirdiği morfozun heyecan verici
serüvenini bulacaksınız. Üstelik dosyamızın sonunda Adobe’nin henüz
duyurduğu Photoshop 7.0 sürümünün yeniliklerini de bulabilirsiniz.
Hikayemiz
1978 yılında başlıyor. O zamanlar Amerika’nın Michigan eyaletindeki Ann
Arbor isimli bir şehirde akademisyen olan Glenn Knoll, evinin
bodrumunda karanlık odası bulunan teknoloji düşkünü bir fotoğraf
uzmanıdır. Kişisel bilgisayarların yeni yeni evlere girmeye başladığı
bu dönemde kendine bir Apple II Plus alan Glenn Knoll’un John ve Thomas
isimli iki oğlu da, her akşam eve araştırma projeleriyle gelen
babalarının bu ilgisinden de hız alarak karanlık oda ve Apple II’nin
müdavimleri haline geldiler. Thomas o zamanlardan “Fotoğrafçılık lise
yıllarımda hobimdi. Babamın karanlık odasında renkli ve siyah-beyaz
baskı yapmayı, renkleri ve kontrastı ayarlamayı öğrendim.” diye
bahsediyor.
Thomas karanlık odada fotoğrafçılık konusunda
uzmanlaşırken John’un ilgisi başka bir noktaya yönelmişti: Apple II
Plus. John, ilgisini fazlasıyla çeken bu makine hakkında bakın ne
diyor: “İlk kez gerçek bir bilgisayarın başına oturup kullanmam 1978
yılında oldu. O zamanlar 16 yaşındaydım ve kullandığım bilgisayar
babamın eve aldığı 64KB RAM’i olan Apple II Plus’tı.”
Sonraki
yıllarda da Mac’lerle fazlasıyla haşır neşir olacak olan John, aklından
çıkmadığını söylediği bir anısından bahsederken “1984 yılında Time
dergisinde Macintosh hakkında bir yazı okumuştum ve resmen
çarpılmıştım.” diyor ve ekliyor: “Zaten o olaydan birkaç ay sonra,
piyasaya yeni çıkmış olan Macintosh’lardan bir tane satın aldım.”
Karanlık
odada elle yapılan işleri daha çok seven Thomas bile bilgisayarlara ve
programcılığa ilgi duymaya başladı ve 1987’de kendine bir Macintosh
Plus satın aldı. Thomas “dijital imajların işlenmesi” konulu doktora
tezini Mac’iyle hazırlamaya başladı. Ancak bu aşamada büyük bir hayal
kırıklığıyla karşı karşıya kaldı, çünkü Mac, Thomas’ın kullandığı
imajlarda gri skala seviyelerini görüntüleyemiyordu. Sorunu çözebilmek
için Thomas, gri skala efekti simule eden bir alt rutin programlamaya
koyuldu.
Bir Grafik İşleme Yazılımı Doğuyor
Thomas’ın
tezi dolayısıyla daha fazla alt rutin programlaması gerekti ve farklı
işlere yarayan pek çok imaj işleme programcığı ortaya çıktı. Bu
programcıklar, o sırada California’da Industrial Light and Magic (ILM)
firmasında çalışan John’un Ann Arbor’a yaptığı bir ziyaret sırasında
dikkatini çeker. John bu konuyla ilgili olarak “Thomas’ın yaptığı iş,
dijitize edilmiş bir görüntü içinde, önceden tanımlanmış bir objeyi
tanıyabilmeye dayanıyordu. Bu tip bir işin temelinde imaj işleme
yatıyordu ve Tom bir çok imaj işleme programcığı yazmıştı.” John,
Thomas’ın çalışmalarını, kendi çalıştığı firmada gördüğü Pixar isimli
bir bilgisayarın imaj işleme araçlarına çok benzetir. Pixar’da
kullanılan Unix C shell komut satırına benzer bir yapıda olan
programcıkları Thomas bir araya getirip ‘Display’ isimli bir uygulama
programı yaratır ve iki kardeş California’daki ILM’nin yolunu tutarlar.
Display
gayet güzel çalışıyordu ancak John’un Display’le ilgili planları bu
kadar değildi: “Daha fazlasını istiyordum. Örneğin Display imajları
değişik formatlarda kaydedebilse ve ben başka yazılımlarda bunları
basabilsem nasıl olurdu”, gibi... “ILM’nin grafik departmanından birkaç
imaj getirdim ve ekranımda çok karanlık görünüyorlardı, birden gamma
düzeltme araçlarına ihtiyaç duyuyor olduğuma karar verdim.”
John’un
ricaları, Thomas’ın ilgisini tezi üzerine yoğunlaştırmasına engel
olmaya başladıysa da, kişisel bilgisayar üzerinde imaj düzenleme
yapabilme fikri aklını çelmeye başlamıştı.
Display’in
iyileştirme süreci bir süre daha devam etti ve uygulamanın gelişmiş
sürümüne 1988 yılında “ImagePro” adını verdiler. Bu noktada John,
Thomas’a ImagePro’yu ticari bir yazılım haline getirmelerini önermeye
başlamıştı.
Üniversitenin verdiği bursu tüketen ve üstüne üstlük
eşi hamile olan Thomas, yaptığı işi tamamlayıp bir an önce bir iş bulma
derdine düşer. 1988 başlarında, ImagePro’nun Beta sürümünü altı ay
içinde tamamlamaya karar verir. Bu süre, Silikon Vadisi’nde müşteri
aramak için de iyi bir fırsat yaratır.
Photoshop, İsmine Kavuşuyor
Thomas
yazılımına isim bulmak konusunda sıkıntı çekiyordu çünkü bulduğu her
isim daha önce alınmış oluyordu. Bu sıkıntısından bahsettiği bir
arkadaşı ona Photoshop ismini önerdi ve yazılımın bundan sonra dünyaya
damgasını vuracak olan ismi keşfedilmiş oldu.
Silikon
Vadisi’ndeki birçok firma Thomas’ın teklifine ılımlı bakmıyordu.
Örneğin SuperMac firmasının geri çevirme sebebi, Photoshop’u, o dönemde
popüler olan yazılımları PixelPaint’le bütünleştiremeyeceklerini
düşünmeleriydi. Aldus firması, kendi bünyesinde zaten benzeri bir
uygulama ürettiğini belirtti. Adobe yazılıma ilgi gösterdi, ancak hemen
cevap vermemişti. Sonunda Thomas Ann Arbor’a dönüp yazılım üzerinde bir
süre daha çalışmaya karar verdi. Bu sırada John yazılımın tanıtım
demolarını firmalara göstermeye devam ediyor, Thomas’tan sıklıkla yeni
özellikler eklemesini istiyordu. Hatta programın nasıl
kullanılabileceğini anlatan küçük bir kitapçık bile hazırladı.
Sonunda
Silikon Vadisi’nde Barneyscan isimli bir firma kısa vadeli bir teklifle
geldi. Buna göre Barneyscan, slayt tarayıcıları ile birlikte yazılımı
ücretsiz olarak Barneyscan XP ismiyle dağıtacaktı. Photoshop sürüm
0.87’nin yaklaşık 200 adet kopyası Barneyscan tarayıcılarla dağıtıldı.
John,
Apple’a da Photoshop’u tanıtmaya gitti ve yazılım çok ilgi gördü.
Mühendisler yazılıma hayran kaldıklarını belirttiler ve John’a birkaç
kopya bırakmasını rica ettiler.
Eylül 1988, Knoll kardeşlerin
şansının döndüğü aydı. John, Adobe firmasının tasarım ekibine bir demo
sunumu gerçekleştirdi ve firma yetkilileri üründen fazlasıyla memnun
kaldılar. Özellikle Adobe’nin art direktörü Russell Brown Photoshop’tan
oldukça etkilendi. O sıralar Adobe’nin, Letraset firmasıyla ColorStudio
isimli yazılımı geliştirme konusunda anlaşması vardı ancak daha sonra
Photoshop’un daha çok ümit vaat ettiği kanısı ağır bastı ve Adobe, kısa
süre içerisinde Photoshop’un dağıtımı konusunda Knoll kardeşlerle bir
lisans sözleşmesi imzaladı. 1990 yılının Şubat ayında, 10 aylık bir
geliştirilme sürecinin ardından Photoshop 1.0 nihayet piyasaya sürüldü.
Anlaşmadaki
en önemli nokta, anlaşmanın dağıtım lisansı üzerine olmasıydı. Adobe
uzun yıllar yazılımı satın almayarak sadece dağıttı. Daha sonra
Photoshop başarılı biçimde kendini göstermeye başlayınca Adobe yazılımı
satın aldı ve ismini değiştirmedi. Thomas, Ann Arbor’da yazılımı
geliştirmeye devam ederken John da California’da plug-in’ler yazıyordu.
Plug-in’lerin de oldukça ilginç bir öyküsü var: Kimi Adobe yetkilileri
John’un yazdığı plug-in’lerin ciddi bir yazılımın ayrı bir özelliği
olarak lanse edilmesinin yakışık almayacağını, bunların yutturmaca gibi
görüneceğini iddia ettiler. Bu yüzden John, yaptığı işleri Photoshop’a
“sinsice” sokabileceği bir yol bulmak zorunda kaldı. Zaman içinde
bunlar Photoshop’un en güçlü araçları haline geldiler.
Photoshop’un
ilk sürümlerinde birçok hata vardı, hatta birçok kullanıcı 1.0.7
sürümünden sonra Photoshop kullanmaktan vazgeçti. Yine de Photoshop’un
yakaladığı başarı takdire değerdi ve o zamanlar en büyük rakibi olan
ColorStudio yazılımından kolay kullanımı ve verimli program koduyla öne
çıkıyordu. ColorStudio’nun Photoshop’ta olmayan pek çok özelliği vardı
ancak pazarlama konusunda en önemli dezavantajı Letraset’in yazılımı
“özel kullanıcılar için özel bir uygulama” olarak konumlandırmış
olmasıydı. Bunun tersine Photoshop, Macintosh’u olan herkesin
kullanabileceği bir yazılım olarak lanse ediliyordu. Photoshop’un bir
şansı da, masaüstü yayıncılığın yeni yeni alevlenmeye başladığı döneme
denk gelmesiydi. Adobe’nin gizli silahı Russell Brown, birçok mecrada
Photoshop’u anlatıyor, demolarını sunuyor, “Photoshop diye sıkı bir
yazılım var, duydunuz mu?” cümlelerinin kulaktan kulağa yayılmasına
önayak oluyordu. Artık Photoshop bir dünya standardı haline gelmeye
başlamıştı.
Yeni Sürümler, Yeni Özellikler
Photoshop’un
yeni sürümlerinin üzerinde çalışan tek kişi Thomas Knoll’du. Adobe,
yeni mühendislere ihtiyaç olduğuna karar vererek Mark Hamburg’u
kiralamaya karar verdi. Knoll gibi Michigan Üniversitesi mezunu olan
Hamburg, daha önce Full Write yazılımı için Bézier Path eğrilerini
uyarlamıştı ve Adobe, Hamburg’u 2.0 sürümü için “Path Adam” olarak
kiraladı.
Hamburg ile Photoshop 2.0’a birçok güçlü araç da
katılmış oldu. 2.0’ın belli başlı özellikleri arasında Illustrator
dosyalarını raster etme aracı, CMYK desteği, duotonlar ve path
çizimleri yapılan Pen aracını sayabiliriz. Hamburg’un getirdiği ilk ve
çok önemli yenilik ise, Photoshop’a ayrılan belleğin 2 megabayttan 4
megabayta çıkarılması konusunda getirdiği öneri oldu. Bu sayede yazılım
belirgin şekilde hızlı ve stabil çalışmaya başladı. Photoshop 2.0,
Haziran 1991’de satışa sunuldu.
Photoshop 2.0’ın CMYK desteği
vermesi, masaüstü yayıncılık dünyasının dikkatini yıldırım hızıyla bu
yazılıma yöneltmesine sebep oldu. Renk ayrımı yapabilme gibi bir
devrimi gerçekleştirebilmesi yazılımın satışlarını katlarken
Photoshop’un gücüne yeni mühendislerle güç katılıyordu.
Bu
aşamada Windows platformuna da destek verilmesi gündeme geldi ve ürün
Mac ve Windows platformlarına yönelik iki ana grubun sorumluluğuna
verildi. Windows tarafının gelişmesi, Thomas Knoll’un orijinal kodunun
tekrar yazılma süreciyle böylece başlamış oldu. Photoshop’un 2.5 sürümü
hem Mac hem de PC için geliştirilmeye başlandı. Yeni sürüme oldukça
önemli yenilikler katılmasına rağmen neden sürüm numarası olarak 3.0
değil de 2.5 verildiği ise tam olarak bilinmiyor. Yeni sürümdeki
yenilikler arasında meşhur paletli yapıyı, 16 bit dosya desteğini ve
Windows sürümünün çıkmış olmasını sayabiliriz.
Ancak
Photoshop’un 2.5 sürümünde bir bellek hatası vardı ve anında
kullanıcılarından tepki almıştı. Problemin çözümü için teknik ekip
anında işe koyuldu, hatta sorunun kaynağına inebilmek için müşteriler
tek tek aranarak hangi işi yaparken hangi noktada sorunla
karşılaştıkları soruldu ve alınan cevaplar doğrultusunda bir yol
izlendi. Problem tespit edilip ortadan kaldırılınca 2.5.1 sürümü
geçerli sürüm olarak piyasaya sürüldü. Bu sürümün en önemli özelliği,
Apple’ın yeni ve hızlı çip mimarisi PowerPC ile uyumlu çalışan ilk
uygulama olmasıydı. Power PC desteği bir plug-in ile sağlanmıştı.
Daha
2.5 sürümü tamamlanmadan çalışmaları başlanmış olan sürüm 3.0’da Thomas
Knoll’un getirdiği bir yenilik, yazılımın tarihinde dönüm noktası oldu.
Bu yeniliğin adı Layers idi ve imajları katmanlı bir yapıda birbirinden
ayrı tutarak çalışabilme esasına dayanıyordu. O zamanlar “Photohop
Katili” olarak lanse edilen Live Picture da layers desteği veriyordu ve
Photoshop 3.0’ın özellikleri arasında katman desteğinin geçiyor olması
bu özelliğin Live Picture’dan çalındığı söylentilerini doğurdu. Ancak
gerçekte katman teknolojisi Thomas Knoll’un uzun süreden beri, hatta
Live Picture adını bile duymadan önce üzerinde çalıştığı bir projeydi.
Sürüm 3.0, 1994 Eylül’ünde satışa sunuldu.
Sürüm 3.0’ın en büyük
gafı, beta sürümlerdeki zaman sınırlayıcı kodun, satışa sunulan tam
sürümde unutulmuş olması oldu. Adobe, hemen 3.0.1 güncellemesini
hazırladı ve online olarak yayınladı, ayrıca ürünleri ücretsiz
değiştireceğini de açıkladı. Birçok kullanıcı problemden haberdar
olduğu için bu durum sıkıntı yaratmadan giderildi. Ancak ürünlerini
değiştirmeyen ya da güncellemeyen kullanıcılar, 1 Ocak 1995 günü,
süresi bittiği için artık yazılımlarını kullanamayacakları uyarısını
aldılar. Ancak daha da beter bir durum Japon sürümünün 1 Şubat 1995
tarihinde, yani tam bir ay sonra, süre aşımı nedeniyle çalışmasını
durdurması oldu. Anında 3.0.3 güncellemesini yayınlayan Adobe
firmasından, bu olaydan sonra birçok mühendis işinden ayrılmak
durumunda kaldı.
Bu durumlar firma için prestij sarsıcı da olsa,
yazılıma duyulan ilgiyi azaltmadı. Özellikle Layers desteği yazılımın
en güçlü itici motoru olmuştu.
Salı 12 Ekim 2010 - 18:10 tarafından kayık07
Konu: Photoshop Tarihi 
